Қолда бар өндірістік объектілерді жұмыс жағдайында ұстау және апаттық тоқтатуларды азайту мақсатында Екібастұз ГРЭС-2 жыл сайын жоспарлы жөндеу жұмыстарын жүргізеді.
Мәселен, 2023 жылы жөндеу науқанын мамыр айында бастау – №1 ст. энергоблогына ағымдағы жөндеу және №2 ст. энергоблогына күрделі жөндеу жүргізу жоспарлануда.
Сонымен қатар, орындалатын жөндеу көлемінің жеткіліксіздігінің айқын үрдісі байқалады. Бұл негізгі жабдықтардың физикалық тозу деңгейінің жоғарылауымен сипатталады. Бу қазандықтарының тозуы сыни шамаларға жетеді, мысалы, №1 ст. қазандық агрегатының физикалық тозу деңгейі 100% – ға, №2 ст. қазандық агрегатының – 86% – ға жетті. Турбиналық агрегаттармен жағдай сәл жақсырақ: ТГ-1,2 тозу деңгейі сәйкесінше 75% және 84% жетті.
Негізгі жабдықтың тозу деңгейінің жоғары болуының бірнеше себептері бар:
- Қаржыландыру жеткіліксіз. Ағымдағы тариф соңғы 2 жылда өзгерген жоқ және үшінші тарап ұйымдарының материалдары, жабдықтары мен қызметтері бағасының өсуін ескере отырып, жөндеуге ең төменгі қажеттіліктерді қамтамасыз етеді. Осылайша, Станция ағымдағы тариф аясында жөндеу қорының үлкен көлеміне мүмкіндік бере алмайды. Сонымен қатар, электр энергиясы нарығындағы сұраныстың артуын ескере отырып, станция энергоблоктарын ұзақ (3 айдан астам) тоқтата алмайды. Бұл ретте жабдықтың істен шығуының ұлғаюы кірісті және тиісінше кейінгі техникалық қызмет көрсету мен жөндеу үшін қаржыландыру көлемін азайтады, тұйық шеңберге әкеледі.
- Жабдықтың ұзақ қызмет ету мерзімі (30 жылдан астам).
- Көмірдің жоғары күлділігі мен күлдің абразивтілігіне байланысты қазандықтың қыздыру беттерінің жоғары зақымдануы. Нәтижесінде біз жылыту беттерін үнемі және үлкен көлемде өзгертуге мәжбүр боламыз, бұл ұзақ уақыт тоқтап қалады. Сонымен, толық техникалық дайындық жағдайында, яғни панельдерді ауыстыруға дайын жылу беттері мен дайындалған жөндеу базасы болған жағдайда – кемінде 3 ай.
- Станцияның аяқталмаған құрылысы. Энергоблоктардың шектеулі саны (8 орнына 2 энергоблок) станцияның техникалық басшылығын жөндеу ұзақтығын жоспарлау бөлігінде қатаң шектеуге қояды.
Шын мәнінде, соңғы жылдары станцияның барлық күш-жігері жабдықтардың техникалық дайындығын сақтауға бағытталған. Жабдықты (қазандықтар, турбиналар, электр техникалық бөлік) ауқымды ауыстырусыз физикалық тозуды азайту мүмкін емес. Айта кету керек, станция қазандық қондырғыларының жылыту беттерін ауыстыру бойынша жүйелі түрде тұрақты жұмыс істейді, осылайша жабдықтың тез ескіруін тежейді, бірақ қолданыстағы қаржыландыру деңгейі бар станция көтере алатын көлемдер жеткіліксіз. Соңғы жылдардағы ұзақ мерзімді апаттық жөндеулердің жағдайы айтарлықтай тоқтап қалуға және сәйкесінше материалдық шығындарға алып келді.
Осылайша, 2020 жылы №2 ст. энергоблок генераторының роторы істен шықты, бұл жабдықтың 3 мың сағаттан астам тоқтап қалуына әкелді. 2022 жылы №1 ст. энергоблогының ТҚР -2 апат болды, тоқтап қалу шамамен мың сағатты құрады.
Жөндеуді одан әрі қаржыландырмау өзімен бірге энергоблоктардың ұзақ мерзімге апаттық істен шығу қаупін тудырады, бұл кәсіпорынның тікелей шығындарына ғана емес, сонымен қатар бүкіл елдің энергия қауіпсіздігіне елеулі соққы береді, өйткені өз генерациясының тапшылығы жағдайында Қазақстан ресейлік энергия жүйесінен электр энергиясын қазақстаннан бірнеше есе асатын тарифтер бойынша жоспардан тыс алуға мәжбүр.
Жоғарыда айтылғандар – Екібастұз ГРЭС-2 мысалында электр станцияларының қаржы-шаруашылық қызметінің бір ғана аспектісі. Жөндеуді қаржыландыру проблемасымен қатар, генерациялаушы сектордың алдында тұрған басқа да көптеген сын – қатерлер бар – бұл көмір, су, жанар-жағармай, қосалқы бөлшектер бағасының тұрақты өсуі және еңбек нарығындағы қатаң бәсекелестік салдарынан білікті кадрлардың ауысуы және басқа да көптеген мәселелер.
Жарықты қосқанда немесе электр құрылғысының батырмасын басу арқылы біз әдетте өзімізге есеп бермейміз, электр энергиясының қайдан келетінін ойламаймыз. Алайда, қолдың бұл қарапайым қимылының артында күрделі энергетикалық жабдықтың қарқынды жұмысы және адамдарға жарық беру үшін тәулік бойы осы жабдықты пайдалану мен жөндеуді қамтамасыз ететін ондаған мың энергетиктердің орасан зор еңбегі жатыр.
Ағымдағы күрделі жағдайды және еліміздің электр энергетикасын дамытудың теріс сценарийінің тәуекелдерін ескере отырып, сараптамалық қоғамдастық деңгейінде де, Қазақстан Республикасының Үкіметі деңгейінде де электр станцияларының электр энергиясына тарифтерді ұлғайту қажеттілігі пісіп – жетілгені туралы нақты түсінік қалыптасты, бұл үйлерде жарық болуы үшін -Қазақстанды генерациялау секторын жандандыруға мүмкіндік береді.
